در واقع حفظ صدام و بازداشتن ایران از پافشاری روی آرمان های خود، برقراری موازنه قوا بود. از این رو افزایش و تقویت توانایی های تکنولوژی عراق به ویژه نیروی هوایی، در دستور کار استکبار قرار گرفت و به دنبال آن دشمن سعی کرد فضا را به طور مطلق در اختیار بگیرد تا شاید به این وسیله به لحاظ ضعف های متعددی که داشت، صحنه جنگ را از میدان رزم زمینی به آسمان، دریا و شهرها بکشاند.

گذشته از استراتژی غرب و حمایت های همه جانبه علمی و نظیر از رژیم عراق، رژیم بعثی نیز تمامی توان خود را در جهت پشتیبانی و پاسخ گویی به نیازهای جنگ قرار داد.

اجتناب از جنگ در زمین مسطح – پس از عملیات های والفجر مقدماتی و والفجر 10 – و در پی آن ابتکار عملیات در هورالهویزه طی دو عملیات بزرگ خیبر و بدر – به خصوص خیبر – موجب انفعال رژیم عراق و ایجاد نگرانی در میان حامیان منطقه ای و بین المللی او گردید، و متقابلا جمهوری اسلامی ایران که ابتکار عمل و برتری سیاسی و نظامی را همچنان در دست داشت، زمینه عملیات بعدی را با استفاده از تجربه عملیات در هور فراهم نمود.

در این میان، عاملی که مجوب شد طراحان نظامی در انتخاب منطقه بعدی برای عملیات دقت بیشتری به عمل آورند، این بود که هیچ یک از عملیات های انجام شده پس از فتح خرمشهر دارای نتایجی نبود که قادر باشد برتری تعیین کننده ای را نصیب ایران کند. از این رو، لازم بود حرکت جدیدی در صحنه جنگ انجام شود که با آنچه از اول جنگ تا آن زمان به وقوع پیوسته بود، متفاوت باشد و فرماندهان نظامی عراق نیزاز پیش بینی آن ناتوان باشند. این حرکت، عبور از رودخانه عریضی همچون اروند و تسخیر منطقه مهم شبه جزیره فاو بود.

اهداف عملیات

به لحاظ موقعیت جغرافیایی شمال خلیج فارس و منطقه فاو، عملیات والفجر 8 از اهداف سیاسی – نظامی ویژه ای برخوردار بود که مهم ترین آن ها عبارت بودند از:

- تصرف شهر فاو و تاسیسات بندری آن.

- هم مرزی با کویت.

- تهدید بندر ام القصر.

- انهدام و یا تصرف سکوهای پرتاب موشک.

- تامین خورموسی و تردد کشتی ها به بندر امام خمینی.

- تسلط بر اروندرود.

- انسداد راه ورود عراق به خلیج فارس.

ویژگی های منطقه فاو

منطقه فاو علاوه بر ارزش سیاسی – نظامی، به لحاظ فراهم سازی امکان حضور مقتدرانه ایران در خاک عراق و موقعیت جغرافیایی و طبیعی، دارای ارزش استراتژیک نیز بود و هم چنین معضلات ناشی از عدم تامین مناطق عملیاتی پیشین و مقابله با فشارهای دشمن پس از تصرف منطقه را هم مرتفع می کرد، زیرا با تلاقی بودن سواحل رودخانه اروند درهر دو سو و نیز وجود عارضه کارخانه نمک، عملا بیشتر زمین منطقه را برای دشمن غیر قابل استفاده کرده بود و این مساله کارایی زرهی ارتش عراق را کاهش می داد. همچنین احاطه آب از سه قسمت موجب شده بود، پدافند در برابر دشمن تنها در یک سمت انجام شود و آسیب پذیری از جناحین را کاهش دهد.

علاوه بر این ها، کوتاه بودن عقبه نیروهای خودی، پوشش مناسب منطقه برای پدافند هوایی، تسلط آتش بر روی خطوط و عقبه دشمن، امکان رعایت اصل غافلگیری، محدود بودن زمین و عمق قابل دسترس، از جمله عواملی بودند که بر میزان امیدواری ها نسبت به کسب پیروزی می افزود. اما در عین حال با توجه به ویژگی های خاص منطقه، مساله عبور از رودخانه و پشتیبانی عملیات، احداث پل، تردد قایق ها به ساحل دشمن و پهلو گرفتن آن ها در ساحل رودخانه ها، هر کدام به عنوان موانعی بودند که برداشتن آن ها از سر راه به سادگی امکان پذیر نبود. به همین دلیل در طرح ریزی عملیات، تدابیر ویژه ای برای رفع آن ها اتخاذ شد.

منطقه عملیات

از آن جایی که زمین منطقه در میان آب محصور است، تحت تاثیر جذر و مد آب خلیج فارس و رطوبت دائم حاصل از آن می باشد. به همین دلیل، قسمت عمده ای از زمین منطقه باتلاقی، نمک زار و سست می باشد.

ارتفاع آب رودخانه اروند، که از دریا تاثیر می پذیرد، در عمیق ترین قسمت رودخانه به 25 متر می رسد . در ساحل رودخانه پوششی از چولان (بوته های بلند) و نی وجود دارد. ارتفاع چولان ها حداکثر 5/1 متر و ارتفاع نی ها 3 تا 4 متر می باشد؛ به گونه ای که انسان به راحتی می تواند در میان آن مخفی شود.

هم چنین نخلستان بزرگی در ساحل خودی و دشمن، که عمق آن بین 2 تا 5 کیلومتر متغیر است، وجود دارد که زمین اطراف آن اغلب سست است.

استعداد دشمن

منطقه عملیاتی در حوزه استحفاظی سپاه هفتم عراق قرار داشت. منطقه مسئولیت این سپاه از ابوالخصیب تا راس البیشه و قرارگاه تاکتیکی آن در ابوالخصیب بود و طول خط پدافندی اروند رود را با دو لشکر 15 و 26 پیاده و یگان هایی از نیروی دریایی پوشانده بود.

لشکر 15 پیاده با یگان های زیر از ابوالخصیب تا جنوب سیبه – مقابل پالایشگاه آبادان – گسترش داشت:

- تیپ های 8 ، 104، 401، 436 و 439 پیاده.

- دوگردان کماندویی.

- پنج گردان تانک و نفربر.

- پنج گردان جیش الشعبی.

- گردان های 15 و 20 توپخانه.

لشکر 26 پیاده نیز با یگان های زیر از جنوب زیادیه تا راس البیشه مستقر بود:

- تیپ های 107، 113، 110 و 111 پیاده.

- تیپ 440 و 441 پیاده ساحلی.

- ناو تیپ های 7 و 72 دریایی.

- گردان 22 دفاع الواجبات.

- دو گردان کماندو.

- دوگردان تانک و نفربر.

- چهار گردان جیش الشعبی.

- گردان های 22، 94، 79، 33 و 632 توپخانه.

با شروع عملیات، لشکرهای زیر نیز وارد منطقه شدند:

- 10، 12، 6، 3 زرهی.

- 2، 11، 4، 8، 7، 17، 19و 18 پیاده.

- 5 و 1 مکانیزه.

- دفاع ساحلی .

- گارد ریاست جمهوری.

در مجموع، یگان هایی که قبل و حین عملیات والفجر 8 در منطقه فاو حضور یافتند، برحسب تیپ و یا گردان مستقل به قرار ذیل می باشد:

الف – پیاده:

- تیپ های 414، 29، 702، 704، 442، 502، 111، 110، 104، 47، 501، 419، 48، 39، 22، 23، 2، 602، 603، 703، 96، 95، 108، 421، 424 و5

ب – پیاده ساحلی:

- تیپ های 440، 441 و 443.

ج – زرهی:

- تیپ های 30، 16، 34، 42، 26 و گردان های تانک 17 تموز، الرافدین، ذوالنورین و گردان 43 از لشکر 5.

د – مکانیزه:

- تیپ های 25، 20، 15، 8 و 24.

هـ – نیروی مخصوص:

- تیپ های 65، 66 و 68.

و – گارد ریاست جمهوری:

- تیپ 1 مکانیزه:

- 2 کماندو

- 3 نیروی مخصوص

- 4 مکانیزه

- 10 زرهی

- یک گردان کماندویی

ز – کماندو:

- تیپ های کماندویی سپاه های 3، 4، 6 و 7.

- تیپ 73 از لشکر 17.

- گردان حطین.

- گردان 5 از لشکر 26.

- گردان کماندویی لشکر 15.

ح – جیش الشعبی:

- شش قاطع جیش الشعبی تحت امر لشکر 26.

قوای خودی

قرارگاه خاتم الانبیاء (ص) هدایت و اجرای عملیات را با دو قرارگاه عملیاتی کربلا و نوح بر عهده داشت. یگان های تحت امر این قرارگاه ها نیز به ترتیب زیر بودند:

قرارگاه کربلا (محور شمالی) هدایت نیروهای زیر را بر عهده داشت:

- لشکر 27 محمد رسول الله (ص).

- لشکر 25 کربلا.

- لشکر 7 ولی عصر (عج).

- لشکر 31 عاشورا.

- لشکر 5 نصر.

- لشکر 8 نجف اشرف.

- لشکر 14 امام حسین (ع).

- لشکر 17 علی ابن ابی طالب (ع).

- تیپ مستقل 32 انصارالحسین (ع).

- تیپ مستقل 15 امام حسن (ع).

- تیپ مستقل 44 قمر بنی هاشم (ع).

قرارگاه نوح

- لشکر 19 فجر.

- تیپ مستقل 33 المهدی (عج).

- 16 گردان از توپخانه